Ochrona dziedzictwa jest powinnością. Dla nas stanowi ona przy tym, jedną z życiowych pasji. Tym obszarem dziedzictwa, który najlepiej rozumiemy jest przestrzeń, więc w całym spektrum naszej działalności, ochrona wartości szeroko rozumianego krajobrazu występuje jako jeden z najważniejszych celów.
Dbamy o przestrzenne dziedzictwo, zarówno prowadząc nasze działania projektowe, jak i w innych obszarach naszego zawodu, w których także realizujemy odpowiedzialność za przestrzeń, ale też w działalności społecznej, którą obejmujemy materialne środowisko naszego życia.
Ostatnie kilkanaście lat, to rozszerzenie naszego zainteresowania dziedzictwem. Wpłynęło to na kształt naszej pracy zawodowej oraz pracy społecznej, którą prowadzimy w naszym otoczeniu.
ZIELONA WILLA
Budynek zaprojektowany został w 1933 roku przez młodych wówczas, wybitnych architektów - Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcę. W następnym roku został zrealizowany jako dom pokazowy dla spółdzielni pracowników Państwowego Banku Rolnego. Inwestycja miała miejsce na terenie parcelacji ?Nowoczesne Osiedle Miasto Ogród Komorów? dokonanej w 1929 roku, której projekt nawiązywał do idei Ebenezera Howarda. W 2016 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków.
Obiekt w sposób wyrazisty prezentuje łączność stylową z rozwijającym się wówczas funkcjonalizmem, manifestując urok świeżości nowego stylu. Zastosowanie w projekcie progresywnych, modernistycznych reguł w połączeniu z lekką, drewnianą technologią, czyni go wyjątkowym, zwłaszcza mając na uwadze unikatowość zachowania takich obiektów.
Dzięki poprzednim właścicielom nieruchomości, ale też dzięki jakości projektu, została utrzymana pierwotna materia budynku, jego forma i przestrzeń ogrodu. Jednocześnie, struktura budowlana obiektu, poddawana regularnie podstawowym zabiegom konserwacyjnym, przedstawia dziś zadowalający stan techniczny.
Powstrzymanie się od istotnych przekształceń i nowych naniesień na terenie nieruchomości przez ostatnie 90 lat, w tym także także zachowanie układu wnętrz budynku z istotną częścią ich wyposażenia, zaowocowało dziś przemawiającą wręcz czytelnością pierwotnego założenia.
Odkrycie
Na komorowskiej działce, wśród zieleni, odkrywamy obecność wyjątkowego architektonicznego obiektu. Jest nim niewielki modernistyczny budynek jednorodzinny o klarownym stylu, wybudowany w drewnie w 1934 roku. Ukryty za drzewami z epoki i za pierwotnym ogrodzeniem, na prawie nieskażonej zmianami działce, zachwycił nas swoim unikalnym charakterem. Rzadkością jest też - zważywszy na wrażliwy rodzaj budulca i długą, burzliwą historię - jego niemal pierwotny stan. Jak się później okaże, ten wartościowy obiekt powstał z ręki znakomitych architektów polskiego modernizmu - Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy.
Artykuł ?O komorowskich domach i ich twórcach? - opisujemy cenny obiekt, zwracamy na niego uwagę lokalnej społeczności - kwartalnik Miejsce, 1/2010, wydawany przez Towarzystwo Przyjaciół Miasta Ogrodu Komorów ?KOMOROWIANIE?.
Studium obiektu i jego historii: ?Zielona Willa? w Mieście Ogrodzie Komorów jako modelowa realizacja idei ?funkcjonalny, ekonomiczny dom drewniany? - praca dyplomowa Doroty Bagińskiej w Studium Podyplomowym Ochrona Dziedzictwa Kulturowego - Miasto Historyczne na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2018.
Upowszechnienie
Referat na XVIII Polsko-Niemieckiej Konferencji ?Architektura ryglowa - wspólne dziedzictwo ANTIKON 2018?. Drewno jako materiał budowlany - dziedzictwo sąsiedztwa, Międzyzdroje, wrzesień 2018 - prezentujemy komorowski obiekt w międzynarodowym kontekście.
Referat na konferencji ?Modernizm w Europie - modernizm w Gdyni. Architektura XX wieku - zachowanie jej autentyzmu i integralności?: Modelowa realizacja idei ?funkcjonalny, ekonomiczny dom drewniany? z ogrodem w Komorowie - wzorcowy projekt Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy, październik 2019. Współautorka dr inż. Kinga Kimic.
Charakterystyka przypadku Zielonej Willi i jej modernistycznego ogrodu z nakreśleniem oczekiwanego, koniecznego ratunkowego scenariusza dla obiektu.
Artykuł pod tym samym tytułem ukazuje się w roczniku 2019 gdyńskiej konferencji.
Referat jako element programu obchodów 100-lecia BAUHAUS: Die Komorow'sche ?Grüne Villa? Modellumsetzung eines funktional-ökonomischen Holzhauses. Analyse und Perspetiven (Komorowska ?Zielona Willa? - modelowa realizacja idei: funkcjonalny, ekonomiczny dom drewniany. Analiza i perspektywy), który wygłaszamy na uroczystości otwarcia obchodów w Bauhaus Denkmal Bundesschule Bernau, w Bernau k/Berlina, w 2019 roku, na zaproszenie Organizatorów.
Publikacja artykułu: ?Die Grüne Villa? - Modellumsetzung eines funktional-ökonomischen Holzhauses. Analyse und Perspetiven w roczniku Brandenburgische Denkmalpflege 2019.
Społeczna wizja
Liczne publikacje poświęcone Zielonej Willi w Komorowie - media lokalne w latach 2010 - 2023 (m. in. artykuł ?Zielona Willa - Prekursorka. Pomyślmy o niej? - Biuletyn Michałowice 3/2023).
Prowadzimy wystąpienia publiczne popularyzujące Ideę Miasta Ogrodu, jej komorowską realizację i Zieloną Willę jako świadka tego procesu. W tym, popularny cykl spacerów tematycznych, których organizację zapewniło Towarzystwo ?Komorowianie?, a także w innych środowiskach - m. in. Stowarzyszenie ?Ład na Mazowszu?, Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich w Podkowie Leśnej.
Konsekwentnie propagujemy konserwacją obiektu z przeznaczeniem go dla pożytku społecznego, jako miejsce badań i gromadzenia dokumentów związanych z ideą miasta - ogrodu oraz studiów nad kontynuacją, prowadzących do wypracowywania współczesnych modeli zamieszkania, pod roboczą nazwą ?Dom Idei Miasto - Ogród?.
Urzeczywistnienie
Wskutek wspólnych starań promocyjnych, prowadzonych także z udziałem Towarzystwa ?Komorowianie?, po zaprezentowaniu Marszałkowi Województwa Mazowieckiego koncepcji programowo przestrzennej dla obiektu, przygotowanej przez nasze studio, Gmina uzyskuje od Marszałka środki na zakup zabytkowego obiektu.
Ciąg działań popularyzatorskich, zwieńczony zostaje decyzją Gminy Michałowice o zakupie tego wyjątkowo wartościowego, zagrożonego obiektu i o jego czynnej ochronie - przy silnym poparciu społecznym ze strony mieszkańców gminy i lokalnych stowarzyszeń.
Gmina staje się beneficjentem dofinansowania prac konserwatorskich Zielonej Willi w wyniku wygranego konkursu fundacji Most the Most. Obok naszego wniosku konkursowego, z licznymi wnioskami wystąpiło wielu mieszkańców, którzy żywo zainteresowali się ochroną i wizją społecznego użytkowania Zielonej Willi.
Przyszłość
Narada z zaproszonymi przez Wójta Gminy dyrekcją i specjalistami Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Przedstawiciele NID oceniają obiekt i zaangażowanie wszystkich stron jako warunki do przeprowadzenia ?wzorcowej konserwacji? i deklarują swoją gotowość pomocy.
Film ?ZIELONA WILLA, historia architektury lokalnej? wyprodukowany w 2023 r. przez Towarzystwo ?Komorowianie?. Przedstawiamy w nim istotę szczególnej wartości zachowanego obiektu, także wartości społecznej - lokalnej i ponadlokalnej. Szkicujemy właściwą przyszłość dla obiektu.
Nawiązujemy robocze kontakty z Narodowym Instytutem Architektury i Urbanistyki w sprawie Zielonej Willi. Przedstawiciele NIAiU potwierdzają znaczny potencjał obiektu. Kolejne rozmowy dotyczą możliwości prowadzenia w obiekcie zróżnicowanych działań o charakterze społecznym, edukacyjnym, artystycznym - rozważamy korzyści i zagrożenia dla obiektu.